HALI YIKAMA TARİHÇESİ

        Şimdi elinize sıcak bir çikolata veya kahve alın taviyemdir. Halı yıkama  coğrafi bölgeye dayalı olarak halı kullanımı, üretim alanı kuzey yarım kürede yaşayan kuşaklara başlamamış. Tarihsel yaklaşımlara baktığımız da bu bölgede Türk kökenli egemen olduğu açıktır. Orta asyadan batıya uzanan bu kuşağın kuzeyinde kürk post ( hayvan derisi), güneyinde ise hasır ve pamuk dokuma ürünler kullanılmaya başlanmıştır. Bu kuşak içinde hayvancılıkla uğraşan cin, hindistan, Özbekistan, Kazakistan ve Kafkas ülkeleri ila İran 'da Osmanlı egemenliğinin balkan ülkelerinde yaygınlaşan halı, kilim, el dokuma halılar o dönemde mısır, kuzey afrika ve İspanya' ya kadar genişlemistir. İskandinav ülkeleri de orta Asya temellne dayalı dokuma teknikleri geliştirilmiştir.

Türk kökenli toplumlarda Hali yikama ve yapımı geleneksel geleneksel bağlı olarak gelişmiştir. sürü güdücülüğü (konar göcerlik) ve hayvancılık la uğraşan türküler, kendilerine kültürel ve sanatsal bütünlüğü edindiren geleneksel alışkanlıklarını bu yönde kazanmışlardır. Özellikle ulaşım olanaklarının zor olduğu yörelerdeki geleneksel dokuma sanatı aracılığı ile en azindan zanaat edindiği açıktır. Koyun kırılması ila elde edilen yun un gerilmesi ila elde edilen ip, ipliğin boyanması, amaca yönelik halı ve dokumanin oluşturulması birden bire olabilecek veya ogrenilebilecek bir Adams olmadığı gibi o dönemlerde toplumsal veya akademik eğitim benzeri gelenekleri gerektirir. Bilimsel anlamda M. Ö 4 - 5. yüzyıllarda oruldugu tahmin edilen en eski düğümlü halı örneği Rus bilginin 1949 da Altay kazıları sırasında iskit kuranları da bulunmuştur. Pazirik halısı diye bilinen 200 x 1.89 cm boyutlarında 36 düğüm sıklığına ve yunden dokunmuş olan halı bugün Laningrad Hermitge müzesinededir 1906 - 1908 yılları arasında orta Asya in Tufan bölgesindeki mezar araştırmalarında M. S. 5-6  yıllara ait düğümlü halı parçaları bulunmuştur.

          Anadoluda bulunmuş en eski hali örnekleri 12. Ve 13. Yüzyıllara ait olduğu iddia edilen halılar, Anadolu Selçuklu dan günümüze kadar 1905 yılında Loytved tarafından Konya alaladdin camisinde bulunan 1929 yılında Reisftahl tarafından, Beyşehir Esrefoglu camisinde bulunan üç halinin bir bölümü İstanbul Türk İslam eserleri müzesi ile Konya Mevlana müzesi nde sergilenmektedir. Anadolu Selçuklu dönemi halı örnekleri 1936 yılında Fustat ( eski kahire) kazılarında rastlanmıştır. Parçalar halindeki bu halılar dan yedi tanesi Stockholm de sergilenmektedir. Bu halılar kufi yazi benzeri kenar süsü ila geometrik, simetrik, zemin motif ilişkisinde, bitki, Bulut, dört yön ve yıldız 14. Yüzyıl dan sonra ağırlık olarak siyutlanmistir. Kuş ve ejder gibi şaman inancı etkisinde koruyucu hayvan motifleri kullanılmış olduğu görülür.

        Anadolu halıları geneliksel yaşantılari içinde önemli kullanım ve üretim alanı olduğu gibi Selçuklu dönemlerinden beri komşu ülkelere satılan ve ziyaretçilere hediye edilen en değerli mal idi ve gotiruldukleri ülkelerde bir üstünlük gösterisi sayılmıştır. Anadolu halıları zamanın yazılarında övgü ile anlatılmış, tablolarında resmedilmişlerdi. Avrupa yönetici sınıfının el sanatlarına yönelik olumlu yaklaşımı, 1851 yılında Londra, 1855 yılında Paris'te açılan sergiler ile geniş halk kitlelerine yaygınlaştırılmıştı. Bu etkinlikler sonucu,Avrupalı eski sanat eserine sahip çıkmış, İtalya , Hollanda ve Almanya da Hanns Memling, Hanns Holbein, Lorenzo Lotto, Carlo Crivelli gibi pek çok ressam Anadolu dan gelen halıları tablolarında resmetmişlerdi. 1891 de Viyana sergisi açılır. 1882 de Viyana sergisi açılır. 1882 de Robison Londra'da 1901 de Wilhelm Von Bode ve Bode F.R Martin, 1907 de Sare 1914 de Kühnel, 1922 de Kurt erdmann, 1931 de R. Raiefstahl, 1937 de G.J Lamm gibi araştırmacılar Anadolu halıları konusunda yayınlar yapmışlardır.Bu konuda türkçe yayın 1938 yılında, İzmir valisi Kazım Dirik yapmıştır.Daha sonra yapılan türkçe yayınlar yabancı yayınların çevirisi niteliğinde,alan araştırmalarına dayanan yayınlandı.Selçuklu yönetimi Halı akınları ile zayıflayıp. Moğol işkali ile yıkılmasına rağmen, Türk halkının kültürel ve sanatsal bütünlüğünü sağlayan halı sanatı, Uşak gurubu'nun kuşlu, yıldızşlı, sofralı, post ve çintemani motifli Halı örnekleri ile, İran üzerinden getirilen ustalar etkisinde Osmanlı saray halıları ile gelişerek günümüz hereke tipi halılarda netleşmişlerdi.

öte sanda yabancı ressam adı altında toplanan, Anadolu Türkmen ve Yörük aşiretlerinin orijinal değerde halıları, İzmir, Manisa, Çanakkake, Konya, Milas, Kyseri, Sivas, Kars, Kırşehir, Malatya gibi günümüz yöre halılarında netleşir. Bu yörelerin Anadolu ilk çağ yerleşmesi ( Troya, Bergama, Laodikeia, Tralles, İconium, Theodosiopolis, Qayseriyya) ile aynı olması dokunma sanatı geleneğini antik çağ'a bağlar. Geleneksel devamlılığı,çeşitli kültür etkinlikleri ile tütünlenip, evrensel düzeyde yaşatabilmeyi uygarlık ölçüsü olarak alırsak: coğrafi konumu gereği Doğu-Batı, Kuzey-Güney kültürlerindeki insanlara en uygun bağlantıyı ve ılımlı bir yaşantı sğlayan Anadolu gibi belilrli yerler her zaman insan toplulukjlarını üzerine çekmiş, farklı kültür verileri ile kendine özgü bir uygarlık oluşturarak, çevrelerine devamlı kültür kaynağı olmuşlardır. Pek çok açık ve kapalı bölgelerin, zengin doğal kaynakları, verimli toprakların Anadolu'da bulunması kültürlerin canlı kalmasına, gelişmesine ve birbirlerini etkileyerek renkli gelenekler oluşturmasına neden olmuştur. Anadolu'da kültürel odaklaşmalar, Batıda Ege ve Yunan ile Trakya, Mekodonya, orta anadolu'da, Mezepotamya ve Mısır. Doğu Anadolu ise İran, Sasani, kafkas ve orta asya kültürleri ile karşılıklı ilişkiler ve etkileşim içinde olmuştur: Anadolu gibi zaman zaman zıt kültürlerin birbirine üstün geldiği, bir coğrafya da toplumun geleneksel niteliğini yozlaştırmadan uzun zaman canlı bir yapıya sahip olan kültür; Gelişip klasik örnekleriniş yaratıp,zaman içinde kendisini arındırıp yenilemez ise hantlaşır, yozlaşır ve tarih konusu olup gider en ufak toplum biriminden başlayarak, toplumun bütününe yayılmış olan geleneksel halı ve dokuma sanatı, orta çağ boyunca Anadolu'da insanların bir erdeme yönelmelerini sağlamış, yaşam tarzına yatkınlaş tırılmalarını bir okul işlevinde yapmıştır.